15 септември 2020
Приоритетите како и досега, со спроведување на антикризни мерки, остануваат исти и ова е за зачувување на секое работно место и поддршка на економијата и граѓаните за полесно надминување на кризата и влегување во посткризниот период, по што ќе следи растот и развојот на економијата во земјата и подобрувањето на животниот стандард на граѓаните.
Разговараше: Беранд РЕЏЕПИ
Скопје, 14 септември - Со новиот пакет економски мерки, ќе продолжиме со создавање на економија за локален развој и убеден сум дека тоа ќе успее. Мерките ќе бидат дефинирани преку сеопфатен процес на консултација со деловната заедница и ќе одговорат на потребите на економијата и граѓаните. Стопанството и граѓаните со нетрпение го очекуваат новиот пакет мерки што ќе го објави Владата и кој, како што вели вицепремиерот за економски прашања, Фатмир Битиќи во ова интервју, ќе биде презентиран наскоро. Битиќи исто така нагласува дека приоритетите како и досега, со спроведување на антикризни мерки, остануваат исти - а тоа е зачувување на секое работно место и поддршка на економијата и граѓаните за полесно надминување на кризата и влегување во посткризниот период, по што ќе следи раст и развој. Во ова интервју тој се осврнува и на други актуелни теми - зошто нема министер за привлекување странски директни инвестиции и каква ќе биде политиката на Владата по ова прашање, потоа за реалниот број граѓани кои поради кризата останаа невработени, како и колку пари ќе бидат потребни за спроведување на мерките и дали ќе биде потребно ново задолжување.
КОХА: Новата влада оствари серија состаноци со економските чинители, односно со стопанските комори. Дали имате појасна претстава за тоа што и треба на економијата за да ја надмине кризата предизвикана од Ковид-19, кои ќе бидат приоритетите?
БИТИЌИ: Директната комуникација и координација со сите вклучени страни е еден од основните постулати на оваа Влада и тие се континуирани во последните три години, особено засилени за време на прогласувањето на пандемијата. Така продолжуваат до ден-денес и ќе продолжат, со цел да се добие појасна слика за состојбата со локалната економија, што ќе биде почетна точка во креирањето антикризни мерки, но и економските политики во иднина. Од првата недела на формирање на Владата, имавме состаноци со сите релевантни економски чинители, Стопанските комори и се одржа седницата на економско - социјалниот совет на која учествуваат синдикатите и организациите на работодавачи. Приоритетите како и досега, со спроведување на антикризни мерки, остануваат исти и се однесуваат за зачувување на секое работно место и поддршка на економијата и граѓаните за полесно надминување на кризата и влегување во посткризниот период, по што ќе следи растот и развојот на економијата во земјата и подобрувањето на животниот стандард на граѓаните.
КОХА: Владата ветува стабилна и предвидлива економска политика, ниски даноци, борба против сивата економија, што се и барања на стопанството. Сепак, компаниите нагласуваат дека им е потребна итна финансиска поддршка поради слабата ликвидност. Што ќе стори Владата во врска со ова, дали веќе утврди некои мерки наменети за компаниите?
БИТИЌИ: Како прво, приоритетот мора да се прилагоди на моменталната состојба предизвикана од Ковид-19, бидејќи на глобално ниво генерира непредвидливост. Ова значи дека целиот наш фокус е на задоволување на потребите на граѓаните и економијата за надминување на кризата. Стабилната и предвидлива ниска даночна политика, како и принципиелната борба против сивата економија остануваат главните приоритети на оваа Влада. Четвртиот пакет мерки за поддршка на економија, како и оние кои се најмногу погодени во овој период на криза, ќе се утврди за релативно краток период, но само по анализа на ефектите од претходните три пакети. Новиот пакет ќе содржи мерки што ќе вклучат компании и граѓани кои се најпогодени.
КОХА: Кога може да се очекува Владата да излезе со конкретни мерки за поддршка на економијата, дали тие ќе бидат општи или ќе бидат насочени кон најпогодените сектори?
БИТИЌИ: Владата веќе одобри три пакети економски мерки против кризата за да им помогне на граѓаните и економијата, првите два пакета насочени кон ублажување на првиот удар на социо-економската криза предизвикана од Kовид-19, за заштита на работите на граѓаните и гарантира ликвидност на деловната активност. Во третиот пакет мерки се фокусиравме на развојот, во координација со сите страни вклучени во економијата создадовме пакет мерки со кои се осигуривме дека ќе најдеме начин овој кризен период да го претвориме во простор за трансформација и адаптација на економијата со моменталната состојба. Со следниот пакет економски мерки ќе продолжиме да создаваме услови за одржлив економски развој и убеден сум дека ќе успееме. На почетокот на кризата, ниту ние, ниту која било друга економија во светот не можеше да предвиди што точно ќе се случи, но она што е важно е дека реагиравме на време, со инклузивен пристап. Сега имаме малку поинаква ситуација, имаме параметри според кои можеме да се водиме, споредуваме и подобруваме кога е потребно, ова ни дава поддршка при креирање на нов пакет мерки, што повторно го подготвуваме со отворен дијалог и консултации со сите вклучени страни, како што се стопанските комори, синдикатите, работодавачите и граѓаните. Четвртиот пакет мерки ќе биде дефиниран преку сеопфатен процес на консултација со деловната заедница, а мерките секако ќе одговорат на потребите на економијата и граѓаните. Активно работиме и се залагаме за новиот пакет економски мерки и ќе го промовираме наскоро, помошта ќе достигне каде и да е потребно и во кое време е потребно.
КОХА: На средбите со стопанските комори беше речено дека Владата има „резервоар“ од 200 милиони евра. Дали оваа сума ќе биде рамка за четвртиот пакет економски мерки или ќе бидат потребни други позајмувања за да се одржи економијата во форма?
БИТИЌИ: Владата останува цврста во дадениот збор пред стопанските комори, како и за сè друго што им го вети на граѓаните. Во овој случај, „резервоарот“ од околу 200 милиони евра е првична проценка за тоа колку ќе бидат потребни за дефинирање на мерките од четвртиот пакет. Но, морам да нагласам дека сме сè уште на половина пат до утврдување на износот за целиот пакет, со оглед на тоа што сме во процес на утврдување на приоритетите и најпогодените гранки што треба да бидат опфатени со овој четврт пакет мерки. Секое можно позајмување би се случило само од потреба, иако досега немаме такви показатели, веројатно е дека ќе можеме да ги спроведеме мерките со сегашните перформанси на страната на приходите од буџетот.
КОХА: Премиерот Заев рече дека Владата ќе се бори за секое работно место. Но, постојат многу различни бројки за бројот на оние кои останале без работа за време на кризата. Имате ли конкретна анализа за тоа колку луѓе се погодени и што може да се стори за да се сведе на минимум тој број?
БИТИЌИ: Пред почетокот на кризата, на крајот на првиот квартал од 2020 година, историски имавме најниска стапка на невработеност од 16,2 проценти и според последните податоци од крајот на вториот квартал на 2020 година таа се зголеми на 16,7 проценти. Растот на невработеноста за 0,5 процентни поени е еден од најдобрите резултати во споредба со земјите од ЕУ кои ги објавија овие статистички податоци. Овој резултат ни дава потврда дека сме успеале максимално да заштедиме работни места во таков период на криза. За жал, во кризата, некои наши граѓани останаа без работа, но борбата за зачувување на секое работно место беше и останува приоритет. Новата развојна економија ќе донесе раст и развој на економијата и со тоа создавање на нови работни места што секако ќе доведе до намалување на стапката на невработеност на едноцифрена и зголемување на животниот стандард на граѓаните. Чувствувам потреба да потенцирам дека во минатото, од почетокот на кризата, опозицијата шпекулираше за бројот на изгубени работни места. Не помага никому, напротив, само создава лажна слика и сее паника кај граѓаните, што е неодговорно. Наместо да ги брои само регистрираните работници од податоците на Агенцијата за вработување, опозицијата исто така треба да знае дека во истиот период има граѓани кои пријавуваат вработување, така што вкупниот резултат е разликата помеѓу запишаните и оние кои останале без работа. Секако, работните места не се статистички бројки, тоа се живи луѓе, за што во наредниот период целосно ќе инвестираме во борбата за враќање на тие граѓани на пазарот на трудот.
КОХА: Опозицијата го критикува неименувањето министер за странски инвестиции. Имајќи предвид дека како вицепремиер за економски прашања ги координирате сите економски оддели, каква ќе биде политиката на Владата за привлекување странски директни инвестиции и дали земјата навистина го губи чекорот со соседните земји?
БИТИЌИ: Со формирањето на новата Влада, дојде до реорганизација на системот, што мора да обезбеди дека ќе можеме да дејствуваме ефективно и ефикасно. Новина е пристапот за координација на потенцијалните странски инвеститори, тој ќе биде координиран на највисоко ниво од кабинетот на премиерот, Зоран Заев, како и од кабинетот на вицепремиерот за економски прашања. За нас, странските инвестиции се еден од столбовите на новата македонска развојна економија. Сепак, не ги забораваме нашите локални инвеститори кои ќе ги имаат сите придобивки што ги имаат странските инвеститори. Ова беше и ќе остане наш пристап кон управувањето, сите што можат да придонесат за поголем економски развој се важни и имаат еднакви можности. Во исто време, работиме со максимална посветеност на терен за тековните проблеми на оние инвеститори кои веќе работат во земјата, со цел подобрување на инфраструктурата, но и подобрување на сите други капацитети поврзани со привлекување инвестиции. Големо влијание овде имаат множеството внатрешни регулативи и предвидливиот даночен систем, кои се сегменти за кои ќе работиме со повеќе посветеност, за да се подобри климата за инвестиции во земјата.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Prioritetet si më parë, me zbatimin e masave kundër krizës, mbeten të njëjtat dhe kjo është ruajtja e çdo vendi pune dhe mbështetja e ekonomisë dhe qytetarëve për tejkalimin më të lehtë të krizës dhe hyrja në periudhën e pas krizës, e cila do të pasohet nga rritja dhe zhvillimi i ekonomisë në vendin dhe përmirësimin e standardeve të jetesës së qytetarëve
Bisedoi: Berand REXHEPI
Shkup, 14 Shtator – Me pakon e re të masave ekonomike do të vazhdojmë me krijimin e të ekonomisë së zhvillimit vendor dhe jam i bindur se do t’ia dali me sukses. Masat do të përcaktohen përmes një procesi gjithëpërfshirës të konsultimit me komunitetin e biznesit dhe do t’i përgjigjen nevojave të ekonomisë dhe qytetarëve. Ekonomia dhe qytetarët me padurim presin pakon e re të masave që paralajmëroi Qeveria dhe të cilën siç thotë në këtë intervistë zëvendëskryeministri për çështje ekonomike, Fatmir Bytyqi, do të prezantohet së shpejti. Bytyqi gjithashtu thekson se përparësitë sikurse deri më tani, me zbatimin e masave kundër krizës, mbeten të njëjtat – e kjo është ruajtja e çdo vendi pune dhe mbështetja e ekonomisë dhe qytetarëve për tejkalimin më të lehtë të krizës dhe hyrjen në periudhën pas krizës në të cilën do të vijojë rritja dhe zhvillimi. Në këtë intervistë, ai trajton edhe tema të tjera aktuale – pse nuk ka ministër për tërheqjen e investimeve të huaja direkte dhe si do të jetë politika e Qeverisë ndaj kësaj problematike, pastaj për numrin e mirëfilltë të qytetarëve të cilët për shkak të krizës kanë mbetur papunë, si dhe sa mjete financiare do të kërkohen për të zbatuar masat dhe a do të jetë e domosdoshme një huamarrje e re.
KOHA: Qeveria e re kishte një seri takimesh me biznesin përkatësisht me Odat ekonomike. Pas këtyre takimeve në Qeveri, a keni një ide më të qartë se çfarë i duhet ekonomisë për ta tejkaluar krizën e shkaktuar nga Covid-19, cilat do të jenë përparësitë?
BYTYQI: Komunikimi dhe koordinimi i drejtpërdrejtë me të gjithë palët e përfshira është një nga postulatet themelore të kësaj Qeverie dhe ato kanë qenë të vazhdueshme në tre vitet e fundit, e sidomos të intensifikuar gjatë shpalljes së pandemisë. Kështu vazhdojnë edhe sot e kësaj dite dhe do të vazhdojnë për të pasur një pasqyrë më të qartë të situatës me ekonominë vendore, e cila do të jetë pikënisja në krijimin e masave kundër krizës, por edhe politikat ekonomike në të ardhmen. Që në javën e parë të formimit të Qeverisë, ne patëm takime me të gjithë faktorët relevant të ekonomisë, Odat ekonomike dhe u mbajt një seancë e Këshillit Ekonomik dhe Social në të cilin marrin pjesë sindikatat dhe organizata e punëdhënësve. Prioritetet si më parë, me zbatimin e masave kundër krizës, mbeten të njëjtat dhe kjo është ruajtja e çdo vendi pune dhe mbështetja e ekonomisë dhe qytetarëve për tejkalimin më të lehtë të krizës dhe hyrja në periudhën e pas krizës, e cila do të pasohet nga rritja dhe zhvillimi i ekonomisë në vendin dhe përmirësimin e standardeve të jetesës së qytetarëve.
KOHA: Qeveria premton një politikë ekonomike të qëndrueshme dhe të parashikueshme, taksa të ulëta, luftë kundër ekonomisë gri, që janë edhe kërkesat e ekonomisë. Mirëpo, kompanitë theksojnë se kanë nevojë për mbështetje urgjente financiare për shkak të likuiditetit të dobët. Çfarë do të bëjë Qeveria në lidhje me këtë, a ka krijuar tashmë disa masa të destinuara për kompanitë?
BYTYQI: Para së gjithash, përparësia duhet t’i përshtatet situatës aktuale me krizën me Koronën, sepse globalisht gjeneron paparashikueshmëri. Kjo do të thotë se i gjithë fokusi ynë është në plotësimin e nevojave të qytetarëve dhe ekonomisë për ta tejkaluar krizën. Politika e qëndrueshme dhe e parashikueshme e taksave me taksa të ulëta, si dhe lufta parimore kundër ekonomisë gri mbeten përparësitë kryesore të kësaj Qeverie. Pakoja e katërt e masave për të mbështetur ekonominë vendore, si dhe më të prekurit gjatë kësaj periudhe krize do të përcaktohet për një periudhë relativisht të shkurtër, por vetëm pasi të analizohen efektet e tri pakove të mëparshme. Pakoja e re do të përmbajë masa që do të përfshijë kompanitë dhe qytetarët që janë më të prekurit.
KOHA: Kur mund të pritet që Qeveria të dalë me masa konkrete për të mbështetur ekonominë, a do të jenë ato të përgjithshme apo do të synojnë sektorët më të prekur?
BYTYQI: Qeveria tashmë ka miratuar tri pako të masave ekonomike kundër krizës për të ndihmuar qytetarët dhe ekonominë, dy pakot e para që synojnë të zbusin goditjen e parë të krizës socio-ekonomike të shkaktuar nga Kovid-19, për të mbrojtur punët e qytetarëve dhe garantuar likuiditetin e biznesit. Në pakon e tretë të masave ne u përqendruam në zhvillim, në koordinim me të gjitha palët e përfshira në ekonomi krijuam një pako masash që siguruan se do të gjenim një mënyrë për ta kthyer këtë periudhë krize në një hapësirë për transformim dhe përshtatje të ekonomisë me situatën aktuale. Me pakon tjetër të masave ekonomike ne do të vazhdojmë të krijojmë një ekonomi të zhvillimit vendor dhe jam i bindur se me sukses do t’ia dalim. Në fillim të krizës, as ne dhe as ndonjë ekonomi tjetër në botë nuk mund të kishim parashikuar se çfarë do të ndodhte saktësisht, por ajo që është e rëndësishme është se ne reaguam me kohë, siç duhet me një gjithëpërfshirje. Tani kemi një situatë pak më ndryshe, kemi parametra sipas të cilëve mund të udhëhiqemi, të krahasojmë dhe të përmirësohemi aty ku është e nevojshme, kjo na jep mbështetje në krijimin e një pako të re masash, të cilën e përgatisim sërish me dialog të hapur dhe konsultim me të gjitha palët e përfshira, të tilla siç janë odat ekonomike, sindikatat, punëdhënësit dhe qytetarët. Pakoja e katërt e masave do të definohet përmes një procesi gjithëpërfshirës të konsultimit me komunitetin e biznesit dhe masat sigurisht do t’i përgjigjen nevojave të ekonomisë dhe qytetarëve. Ne jemi duke punuar në mënyrë aktive dhe të përkushtuar në pakon e re të masave ekonomike dhe do ta promovojmë së shpejti, ndihma do të arrijë kudo që të jetë e nevojshme dhe në kohën kur është e nevojshme.
KOHA: Në takimet me Odat ekonomike, u tha se Qeveria disponon me një “rezervuar” prej 200 milionë eurosh. A është kjo shuma që do të jetë korniza për grupin e katërt të masave ekonomike, apo do të nevojiten huamarrje të tjera për të mbajtur ekonominë në formë?
BYTYQI: Qeveria qëndron fuqishëm në fjalën e saj të dhënë para odave ekonomike, si dhe për gjithçka tjetër që u ka premtuar qytetarëve. Në këtë rast, “rezervuari” prej rreth 200 milionë eurosh është vlerësimi fillestar se sa do të nevojiten për të definuar masat e pakos së katërt. Por, duhet të theksoj se jemi akoma në gjysmë të rrugës për përcaktimin e shumës për të gjithë pakon, duke marrë parasysh që jemi në procesin e përcaktimit të përparësive dhe degëve më të prekura që duhet të mbulohen nga kjo pako e katërt e masave. Çdo huamarrje e mundshme do të ndodhte vetëm nga domosdoshmëria, megjithëse deri më tani nuk kemi tregues të tillë, përkatësisht ka shumë të ngjarë të jemi në gjendje të zbatojmë masat me performancën aktuale të anës së të ardhurave të buxhetit.
KOHA: Kryeministri Zaev tha se Qeveria do të luftojë për çdo vend punë. Por, ka shifra shumë të ndryshme për numrin e atyre që kanë humbur punën gjatë krizës. A keni ndonjë analizë konkrete se sa njerëz janë prekur dhe çfarë mund të bëhet për ta ruajtur atë numër në minimum?
BYTYQI: Para fillimit të krizës, në fund të tremujorit të parë të vitit 2020, historikisht kemi pasur shkallën më të ulët të papunësisë me 16.2 për qind dhe sipas të dhënave të fundit nga fundi i tremujorit të dytë të vitit 2020 ajo është rritur në 16.7 për qind. Rritja e papunësisë me 0.5 pikë përqindjeje është një nga rezultatet më të mira krahasuar me vendet e BE-së që kanë publikuar këto statistika. Ky rezultat na jep konfirmimin se kemi arritur maksimalisht të kursejmë vende pune në një periudhë të tillë krize. Fatkeqësisht, në krizë, disa nga qytetarët tanë humbën vendet e tyre të punës, por lufta për të ruajtur çdo vend pune ishte dhe mbetet një përparësi. Ekonomia e re e zhvillimit do të sjellë rritje dhe zhvillim të ekonomisë dhe kështu krijimin e vendeve të reja të punës që sigurisht do të çojë në uljen e shkallës së papunësisë në numër një shifror dhe një rritje të standardit të jetesës së qytetarëve. Ndjej nevojën për të theksuar se në të kaluarën, që nga fillimi i krizës, opozita ka spekuluar mbi numrin e vendeve të punës të humbura. Kjo nuk i ndihmon askujt, përkundrazi, krijon vetëm një imazh të rrejshëm dhe mbjellë panik tek qytetarët, që është e papërgjegjshme. Në vend që të llogariten vetëm punëtorët e regjistruar nga të dhënat e Agjencisë së Punësimit, opozita gjithashtu duhet të dijë që në të njëjtën periudhë ka qytetarë që raportojnë punësim, kështu që dalja e përgjithshme është diferenca midis të regjistruarve dhe atyre që kanë humbur vendet e punës. Sigurisht, vendet e punës nuk janë shifra statistikore, por jetë dhe fate njerëzish, për të cilat në periudhën e ardhshme ne do të investojmë plotësisht në luftën për kthimin e atyre qytetarëve në tregun e punës.
KOHA: Opozita kritikon mos emërimin e një ministri të investimeve të huaja. Duke pasur parasysh që si zëvendës kryeministër për çështjet ekonomike ju koordinoni të gjitha departamentet ekonomike, cila do të jetë politika e Qeverisë për tërheqjen e investimeve të huaja direkte dhe a po humb vendi me të vërtetë ritmin me vendet fqinje?
BYTYQI: Me formimin e Qeverisë së re, ka ndodhur një riorganizim i sistemit, i cili duhet të sigurojë që ne do të jemi në gjendje të veprojmë në mënyrë efektive dhe efikase. Një risi është qasja për koordinimin e investitorëve të huaj të mundshëm, ajo do të koordinohet në nivelin më të lartë nga Kabineti i kryeministrit, Zoran Zaev, ku do të themelohet një Drejtori, si dhe nga Kabineti i zëvendëskryeministrit për çështjet ekonomike. Për ne, investimet e huaja janë një nga shtyllat e ekonomisë së re maqedonase të zhvillimit. Gjithsesi, ne nuk i harrojmë investitorët tanë vendor të cilët do të kenë të gjitha përfitimet që kanë investitorët e huaj. Kjo ka qenë dhe do të mbetet qasja jonë e qeverisjes, të gjithë ata që mund të kontribuojnë në zhvillimin më të madh ekonomik janë të rëndësishëm dhe kanë mundësi të barabarta. Njëkohësisht, ne po punojmë me angazhim maksimal në terren për problemet aktuale të atyre investitorëve që tashmë punojnë në vend, në mënyrë që të përmirësojmë infrastrukturën në zona, por edhe të përmirësojmë të gjitha kapacitetet e tjera që lidhen me tërheqjen e investimeve. Grupi i rregulloreve të brendshme dhe sistemi i parashikueshëm i taksave kanë një ndikim të madh këtu, të cilat janë segmente për të cilat do të punohet me më shumë aktivet, që të përmirësohet klima e investimeve në vend.
