Би сакал да упатам благодарност до организаторите: Американско-грчката стопанска комора (АМЧАМ Грција) и Асоцијацијата за енергетска економија на Грција, како и на ко-организаторите на овој значаен форум, Амбасадата на САД и Атлантскиот совет, за упатената покана и можноста да бидам дел од овој панел на кој ќе зборуваме за значајноста на енергетското поврзување на земјите од нашиот регион.
Во последните неколку години ги поставивме енергетските политики во Република Северна Македонија на стабилни основи. Тие гарантираат безбедно и стабилно снабдување со енергенси, но и диверзификација при снабдувањето, кои се базирани на чиста-зелена енергија и кои ќе овозможат одржлив раст на економијата на нашата држава.
Нашиот нов Закон за енергетика е целосно усогласен со ЕУ регулативите, како и со Енергетската заедница, и овозможува реализација на новата Стратегија за развој на енергетиката до 2040 година и Националниот план за клима и енергија, кој се чека на усвојување. За овие наши активности Енергетската заедница ги пофали нашите напори и посветеност за сето она што го направивме во енергетскиот сектор, бидејќи сме првата земја на Западен Балкан што го стори сето тоа.
Со оглед на моменталната ситуација со „Ковид 19“ и нејзиниот ефект врз светската економија, направивме чекор понатаму и ги усогласивме сите планови што беа создадени за имплементација на овие документи со процесот на економското закрепнување од „Ковид 19“ и „Европскиот зелен договор“.
Денеска, во рамките на овој форум се потпиша договорот помеѓу националните преносни компании за гас во Северна Македонија (НЕР) и во Грција (ДЕСФА), во кој се дефинирани условите за соработка и временската рамка за изградба на гасен интерконектор помеѓу двете земји. Тоа е еден од нашите клучни проекти. Изградбата на овој интерконектор за течен гас ќе отвори многу можности за нашата земја, со кои ќе имаме шанса да се позиционираме како регионален хаб за снабдување со гас на земјите во регионот на Југоисточна Европа, а за нашата национална економија ќе обезбедиме диверзифициран извори на енергенси и ќе ја поттикнеме конкурентноста.
Покрај инвестициите во интер-конекторот со Грција, планираме и поврзување со Косово, Србија и Албанија. Ова ќе го отвори хоризонтот за подобрување на регионалната соработка и конкурентноста на заедничкиот регионален пазар.
Конкурентноста на Југоисточна Европа со инвестициите во интерконектори се подобрува, а истите се многу важни и за иднината, за преносот на водород како иден извор на енергија.
На овој начин, сите ние заедно покажуваме дека инвестирањето денес во побезбедно, конкурентно, поевтино и поеколошко снабдување со енергија ќе значи инвестирање во нашата иднина. Како земја свесна за ова, ние сме целосно посветени и убедени дека целите поставени во ревидираните национални придонеси, што неодамна беа усвоени, ќе бидат целосно исполнети како што беше планирано. Во сите сектори до 2030 година планираме да намалиме 51% од емисиите на стакленички гасови, во споредба со нивото од 1990 година.
Покрај овој интерконетор за гас со Република Грција веќе потпишавме договор за соработка за изградба на гасниот терминал во Александрополи, каде Северна Македонија ќе поседува 10% од акциите на терминалот. Исто така, учествуваме во изградбата на гасната централа во близина на Александрополи, каде уделот на Северна Македонија е 25% од вкупната вредност. Докажавме дека е можно да се соработува, дека нема непремостлива препрека, преку дијалог, меѓусебно почитување, разбирање и соработка секој предизвик има решение, за тоа се доказ овие стратешки проекти кои се важни за целиот регион и истите се поддржани од нашите партнери ЕУ и НАТО.
Во оваа прилика би сакал да споменам дополнителен заеднички напор кој го покажува визионерскиот пристап на Северна Македонија и Република Грција каде геополитичките позиции се користат мудро за зголемување на конкурентноста и економската благосостојба на граѓаните во двете земји. Неодамна се согласивме дека во првиот квартал на 2022 година ќе биде воспоставен гасоводот за дистрибуција на рафинирана нафта помеѓу Солун и Скопје.
Сето ова, во однос на инвестициите е резултат на нашата Стратегија за развој на енергетиката до 2040 година. Нашата посветеност кон „Зелената агенда“ предвидува имплементација на програмата „Праведна транзиција“, што предвидува премин од производство на енергија од конвенционални извори со користење на фосилни горива до производство на енергија од обновливи ресурси.
Среднорочното и долгорочното планирање на клучните инвестициони зафати во државата не се само флоскула, ниту техничка обврска за чекирање на дел од обврските кои ние како Влада ги имаме преземено, напротив, ние сме навистина посветени на имплементација на зацртаните планови, а потпишувањето на денешниот меморандум е само еден доказ дека нашата посветеност резултира со конкретни проекти.
Кога зборуваме за среднорочно и долгорочно планирање, оваа година Владата на Република Северна Македонија усвои еден значаен документ, тоа е Интервентниот план за инвестиции (ИПИ), со кој во еден среднорочен период, до 2027 година, предвидуваме реализација на инвестиции во вредност од 8,2 милијарди евра.
Во вкупните инвестиции, најголем обем, зафаќаат токму проекти од енергетиката, предвидени на ниво од 3,1 милијарди евра, со што го докажуваме нашиот фокус за транзиција кон зелена енергија, а понатаму следуваат 2,7 милијарди евра за патна и железничка инфраструктура, уште еден доказ дека сме посветени на градење на врски со соседите и овозможување на услови за поголема конкурентност и на Северна Македонија, но и на целиот регион на Западен Балкан.
Сето ова го правиме имајќи ја предвид нашата иднина, но мора да имаме на ум дека најдобрата политика во енергетиката не е онаа која има најголема корист според препораките на академската политика во далечна иднина. Тоа е онаа енергија што пристигнува кај луѓето и ги задоволува нивните потреби сега: чиста, достапна и дава удобност што граѓаните ја заслужуваат.
Затоа, мои пријатели, колеги, да продолжиме одовде со сите наши заеднички напори да создадеме подобра и побезбедна средина за нашите граѓани.
*****
Zëvendëskryeministri Bytyqi në “Forumin energjetik të Evropës Juglindore”: Maqedonia e Veriut bëhet një qendër energjetike në Ballkanin Perëndimor
Dua të falënderoj organizatorët: Odën Tregtare Amerikano-Greke (AMCHAM Greqi) dhe Asociacionin e Ekonomisë së Energjisë të Greqisë, si dhe bashkëorganizatorët e këtij forumi të rëndësishëm, Ambasadën e SHBA-së dhe Këshillin Atlantik, për ftesën dhe mundësinë për të qenë pjesë e këtij paneli ku do të flasim për rëndësinë e lidhjes energjetike të vendeve në rajonin tonë.
Vitet e fundit, ne kemi vendosur politikat energjetike në Republikën e Maqedonisë së Veriut në një bazë të qëndrueshme. Ato garantojnë një furnizim të sigurt dhe stabil të energjisë, por edhe diversifikim të furnizimit, të cilat bazohen në energjinë e pastër të gjelbër dhe të cilat do të mundësojnë rritje të qëndrueshme të ekonomisë së vendit tonë.
Ligji ynë i ri për energjetikë është plotësisht në përputhje me rregulloret e BE-së, si dhe me Komunitetin e energjetikës, dhe mundëson zbatimin e Strategjisë së re të zhvillimit të energjetikës deri në vitin 2040 dhe Planit kombëtar të klimës dhe energjisë, i cili është në pritje të miratimit. Për këto aktivitete, Komuniteti i energjetikës vlerësoi përpjekjet dhe angazhimin tonë për gjithçka që kemi bërë në sektorin energjetik, pasi ne jemi vendi i parë në Ballkanin Perëndimor që e bëjmë këtë.
Duke pasur parasysh situatën aktuale me Covid-19 dhe efektin e tij në ekonominë botërore, ne kemi bërë një hap më tej dhe kemi harmonizuar të gjitha planet që janë krijuar për zbatimin e këtyre dokumenteve me procesin e rimëkëmbjes ekonomike të Covid-19 dhe Marrëveshjes së gjelbër evropiane.
Sot, në suaza të këtij forumi, u nënshkrua marrëveshja midis kompanive kombëtare të transmetimit të gazit në Maqedoninë e Veriut (NER) dhe Greqisë (DESFA), e cila përcakton kushtet për bashkëpunim dhe kornizën kohore për ndërtimin e një ndërlidhësi gazi midis dy vendeve. Është një nga projektet tona kryesore. Ndërtimi i këtij ndërlidhësi për gazin e lëngshëm do të hapë shumë mundësi për vendin tonë, me të cilin do të kemi një shans të pozicionohemi si një qendër rajonale për furnizimin me gaz të vendeve të rajonit të Evropës Juglindore, kurse eknomisë sonë do t’i sigurojmë një burim të diversifikuar gazi dhe do ta nxisim kokurrentshmërinë.
Përveç investimeve në ndërlidhësin me Greqinë, ne planifikojmë të lidhemi me Kosovën, Serbinë dhe Shqipërinë. Kjo do të hapë horizontin për përmirësimin e bashkëpunimit rajonal dhe konkurrentshmërinë në tregun e përbashkët rajonal.
Konkurrentshmëria e Evropës Juglindore me investime në ndërlidhës po përmirësohet, dhe ato janë shumë të rëndësishme për të ardhmen, për transferimin e hidrogjenit si një burim i ardhshëm energjie.
Në këtë mënyrë, ne të gjithë së bashku tregojmë se investimi sot në një furnizim më të sigurt, më konkurrues, më të lirë dhe miqësor të energjisë do të thotë investim në të ardhmen tonë. Si një vend i vetëdijshëm për këtë, ne jemi plotësisht të përkushtuar dhe të sigurt se qëllimet e përcaktuara në kontributet kombëtare të miratuara së fundmi do të përmbushen plotësisht siç ishte planifikuar. Në të gjithë sektorët deri në vitin 2030 ne planifikojmë të zvogëlojmë 51% të emetimeve të gazrave serrë, krahasuar me nivelet e 1990.
Përveç këtij ndërlidhësi gazi me Republikën e Greqisë, tashmë kemi nënshkruar një marrëveshje bashkëpunimi për ndërtimin e terminalit të gazit në Aleksandropoli, ku Maqedonia e Veriut do të posedojë 10% të aksioneve të terminalit. Ne gjithashtu po marrim pjesë në ndërtimin e termocentralit të gazit pranë Aleksandropolit, ku pjesa e Maqedonisë së Veriut është 25%. Kemi dëshmuar se është e mundur të bashkëpunojmë, se nuk ka asnjë pengesë të pakapërcyeshme, përmes dialogut, respektit reciprok, mirëkuptimit dhe bashkëpunimit, çdo sfidë ka një zgjidhje, siç dëshmohet nga këto projekte strategjike që janë të rëndësishme për të gjithë rajonin dhe mbështeten nga partnerët tanë në BE dhe NATO.
Me këtë rast do të doja të përmendja një përpjekje të përbashkët shtesë që tregon qasjen vizionare të Maqedonisë së Veriut dhe Republikës së Greqisë ku pozicionet gjeopolitike përdoren me mençuri për të rritur konkurrentshmërinë dhe mirëqenien ekonomike të qytetarëve në të dy vendet. Para ca kohe u pajtuam që në tremujorin e parë të vitit 2022 të krijohet tubacioni i gazit për shpërndarjen e naftës së rafinuar midis Selanikut dhe Shkupit.
E gjithë kjo, për sa i përket investimeve për ne si vend, është rezultat i Strategjisë sonë për zhvillimin e energjetikës deri në vitin 2040. Përkushtimi ynë ndaj Agjendës së Gjelbër parasheh zbatimin e programit “Tranzicion i drejtë”, i cili parasheh një kalim nga prodhimi i energjisë nga burimet konvencionale duke përdorur lëndë djegëse fosile në prodhimin e energjisë nga burimet e rinovueshme.
Planifikimi afatmesëm dhe afatgjatë i projekteve kryesore të investimeve në vend nuk janë thjesht një frazë, as një detyrim teknik për të kontrolluar disa nga detyrimet që ne si Qeveri i kemi ndërmarrë, përkundrazi ne jemi vërtet të përkushtuar për zbatimin e planeve të skicuara, kurse nënshkrimi i memorandumit të sotëm është vetëm një dëshmi se angazhimi ynë rezulton me projekte konkrete.
Kur flasim për planifikim afatmesëm dhe afatgjatë, këtë vit Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut miratoi një dokument të rëndësishëm, bëhet fjalë për Planin Ndërhyrës të Investimeve (PNI), i cili në periudhën afatmesme, deri në vitin 2027, parasheh realizimin e investimeve me vlerë prej 8,2 miliardë euro.
Në totalin e investimeve, vëllimin më të madh e zënë projektet e energjisë, të parashikuara në nivelin prej 3,1 miliardë euro, gjë që dëshmon fokusin tonë në kalimin në energjinë e gjelbër, pasuar nga 2,7 miliardë euro për infrastrukturën rrugore dhe hekurudhore, që është më shumë një dëshmi se ne jemi të përkushtuar për ndërtimin e marrëdhënieve me fqinjët tanë dhe sigurimin e kushteve për konkurrencë më të madhe në Maqedoninë e Veriut, por edhe në mbarë rajonin e Ballkanit Perëndimor.
Ne i bëjmë të gjitha këto duke pasur parasysh të ardhmen tonë, por duhet të kemi parasysh se politika më e mirë e energjetikës nuk është ajo që përfiton më shumë sipas rekomandimeve të politikës akademike në të ardhmen e largët. Kjo është energjia që u vjen njerëzve dhe plotëson nevojat e tyre tani: e pastër, e arritshme dhe jep komoditetin që e meritojnë qytetarët.
Prandaj, miqtë e mi, kolegë, le të vazhdojmë nga këtu me të gjitha përpjekjet tona të përbashkëta për të krijuar një mjedis më të mirë dhe më të sigurt për qytetarët tanë.
*****
Deputy Prime Minister Bytyqi at the "Southeast Europe Energy Forum": North Macedonia becomes an energy hub in the Western Balkans
In the very beginning I would like to offer my gratitude to the organizers: the American-Greek Chamber of Commerce (AMCHAM Greece) and the Hellenic Association for Energy Economics, as well as the co-organizers of this important forum, the US Embassy and the Atlantic Council, for the invitation they have extended for me to be part of this panel discussing the significance of the energy connectivity of the countries in our region.
In the past few years, we have established the energy policies in the Republic of North Macedonia on stable foundations. They guarantee secure and stable energy supply, but also diversification of the supply based on clean and green energy, thus enabling sustainable economic growth of our country.
Our new Energy Law is fully aligned with EU regulations as well as with the Energy Union, which is transposed in the new Energy Development Strategy up to 2040 and the National Plan for Climate and Energy, that is pending adoption, for this the energy community has praised our efforts and commitment we have done in the energy sector as we are the first country on the Western Balkans to do so.
Considering the current situation with Covid 19 and its effect it has on the world economy, we took a step further and aligned all the plans that were created for implementation of these documents with Covid 19 economic recovery andthe “European Green Deal”.
Today on this Forum we signed the agreement between the national transmission companies for gas in North Macedonia (NER) and in Greece (DESFA). This agreement defines the conditions for cooperation and the time frame for construction of gas interconnector between the two countries. This is one of our key projects. The construction of this inter-connector will open many possibilities for our country’s, and they will give us the opportunity to position ourselves as a regional hub for gas supply of the countries in the region of Southeast Europe and beyond, and for our national economy will mean diversified energy supply and enhance competitiveness.
In addition to the investments in the inter-connector with Greece, we are planning inter-connectorswith Kosovo,Serbia and Albania. This will open the horizon for enhancing regional cooperation and competitiveness of the common regional market.
The competitiveness of the South East Europe with today’s investment in the interconnectors will be predecessor of the transmission of hydrogen as future energy source.
Therefore, we all together are showing that investing today in safer, competitive, cheaper, and more environmentalfriendly energy supply will mean investing in our future. As a country being aware of this, we are fully committed and convinced that the targets set in the revised National Determined Contributions, which was recently adopted, will be fully met as planned. In all sectors by 2030 we plan to reduce 51% of greenhouse gas emissions compared to 1990 levels.
Beside the interconnector previously mentioned, we have already signed an agreement for cooperation for construction of the gas terminal in Alexandropoulos where North Macedonia will participate with10% of the shares for the terminal. At the same time, we will participate in the ownership of a gas power plant in the vicinity of Alexandropoulos where North Macedonia participates with 25% share. We have proven that it is possible to cooperate, that there is no irreconcilable gap and that through dialogue, mutual respect, understanding and cooperation each challenge can be resolved. These strategic projects, of great importance for the whole region and supported by our partners EU and NATO, are a standing proof of it.
In this occasion I would like to mention an additional joint effort which shows the visionary approach of North Macedonia and Hellenic Republic where geopolitical positions are used wisely in increasing the competitiveness and economic wellbeing of the citizens in both countries, recently we agreed that in the first quarter of 2022 the pipeline for refined oil distribution between Thessaloniki and Skopje will be put in place.
All this, in terms of investment for us as a country is a result of our Energy Development Strategy 2040. Our commitment to the Green Agenda foresees implementation of the program for “Just Transition” that envisages transition from energy production from conventional sources using fossil fuels to production of energy from renewable resources.
The mid-term and long-term planning of the key investment ventures in the country are not just an empty statement nor a technical obligation for checking part of the obligations that our government has undertaken; quite the contrary, we are truly committed to implementing our plans. The signing of today’s Memorandum is yet another proof that our commitment results in concrete projects.
When speaking of mid-term and long-term planning, this year, the Government of the Republic of North Macedonia adopted an important document – the Interventive Investment Plan. This plan, for a mid-term period, until 2027, envisages realization of investments in the amount of 8.2 billion EUR.
The total investments mostly focus on energy projects with a level of 3.1 billion EUR. This proves our focus on transitioning to the green energy. This is followed by 2.7 billion EUR in road and railway infrastructure which serves as an example that we are committed to building connections with our neighbours and providing conditions for better competitiveness of both North Macedonia and the whole Western Balkans region.
We are doing all of this having in mind our future, but we have to keep in mind that the best policy in energy is not the one that has the greatest benefit according to academic policy recommendations in some distant future. It is the one that arrives to the people and serves their needs now: clean, affordable, and giving the comfort they deserve.
Therefore, my friends, colleagues, let’s take it from here and with all our joint efforts to create better and safer environment for our citizens.
